NASA buz dağının görünmeyen kısmını inceleyecek

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) uzay robotları üzerine çalışmalar yürüten ünitesinde misyonlu uzmanlarca geliştirilen IceNode isimli robot, buzulların altına ulaşarak deniz düzeyi yükselmesi konusunda en gerçek bilgileri elde etmeyi amaçlıyor.

Avrupa Birliği’ne (AB) bağlı Copernicus uydu izleme sisteminin yayımladığı son bilgilere nazaran, geçen şubat ayı, tarihte kaydedilen en sıcak üçüncü şubat oldu. Her iki kutuptaki deniz buzu alanlarının toplamını tabir eden global günlük deniz buzu alanı da şubat başında tarihi düşük düzeye ulaştı.

Küresel ısınma sonucu buzul erimelerinde rekorlar kaydedilirken bunun sonucu olarak deniz düzeyindeki yükselme de birçok kurum tarafından hakikat biçimde ölçülmeye çalışılıyor. Bu kurumlar ortasında, Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) uzay robotları üzerine çalışmalar yürüten ünitesi, Jet İtki Laboratuvarı (JPL/Jet Propulsion Laboratory) da bulunuyor.

JPL ofisi datalarına nazaran, yüzyılın sonuna kadar, Antarktika buz sahanlığının çökmesi, deniz düzeyinin 1 metre yahut daha fazla yükselmesine yol açarak dünya çapında yüz milyonlarca insanın hayatını derinden etkileyebilir.

Isınan bir iklimde buz sahanlığının akıbetinin ne olacağı sorusunun cevabı için gereken ayrıntılı bilgilerin eksikliği, deniz düzeyi yükselmesini gerçek kestirim etmenin önündeki esas pürüz olmaya devam ediyor.

Gerekli bilgiler buz sahanlığının altında saklı

Doğru ölçümlerin yapılabilmesi için Antarktika buz sahanlığının altındaki boşluklara erişmek ve bu bölgelerde çalışma yürütmek gerekiyor. Bu güçlü vazifenin gerçekleştirilmesi için JPL’de misyonlu bilim insanları IceNode isminde bir su altı robotu geliştirdi.

NASA JPL Robotik Makine Mühendisi ve IceNode Projesi Baş Araştırmacısı Dr. Paul Glick ile JPL İklim Bilimcisi ve IceNode Projesi Bilim Başkanı Dr. Ian Fenty, robotun ve projenin ayrıntılarına ait soruları yanıtladı.

IceNode’un, Antarktika’da yüzen buz dağlarının altından bilgi toplamak için tasarlanmış bir robot olduğunu söyleyen Glick, “Bu büyük buz dağlarının altında ne olduğunu anlamak, gelecekteki deniz düzeyinin yükselişini öngörmenin anahtarlarından biri. Öte yandan, ulaşılması güç olan bu ortam, her türlü erişimi değerli, sert ve tehlikeli hale getiriyor.” dedi.

Bu nedenle, uzay görevlendirmelerinde kullandıkları misal bir mekanizmayı, bu alandaki gereksinimlere uyarladıklarını aktaran Glick, şu an ellerinde üç yıllık bir çalışmanın sonucu olarak tesirli bir prototip olduğunu bildirdi.

IceNode robotunun ortalama 2 metre uzunluğunda ve 100 kilogram tartısında olduğu bilgisini paylaşan Glick, “Ayrıca, robotun üstünde buzun altına inmek için kullandığımız 1 metre uzunluğunda 3 kolumuz var. Şu anda IceNode, buzun erime suratını ölçmeye çalışıyor. Bunu, suyun sıcaklığını ve tuzluluğunu ölçerek, sudaki küçük parçacıkların hareketini izleyen akustik bir sensörle birlikte yapıyoruz.” diye konuştu.

Glick, birinci çalışmalarını bölgede halihazırda bir araştırma kümesi olması münasebetiyle Arktik bölgesinde yürüttüklerini, öte yandan Antarktika’daki buzulların deniz düzeyini yükseltme potansiyelinin daha fazla olması nedeniyle asıl odaklanmak istedikleri bölgenin Antarktika olduğunu belirtti.

“Başladığı işi rastgele bir insan müdahalesi olmadan bitirmek zorunda”

Makine tahsilinin projedeki yerinden bahseden Glick, “IceNode projesinin tam olarak yapay zeka içerdiği tartışmalı ancak mutlaka otonom bir halde tasarlandığı söylenebilir. IceNode’un buz sahanlığı altında katettiği yol, buzun kalınlığı ve elektrik bütçesinin kısıtlı olması üzere faktörler bir ortaya geldiğinde bu, IceNode robotunun misyonun ortasında bize ulaşamayacağı manasına geliyor. Yani başladığı işi rastgele bir insan müdahalesi olmadan bitirmek zorunda.” kelamlarını sarf etti.

En değerli sorunlarının daima data toplayabilmek için devamlı muhtaçlık duydukları güç olduğunu lisana getiren Glick, projenin iklim krizi üzerine yürütülen çalışmalara katkılarına ait şu değerlendirmelerde bulundu:

“IceNode, buz sahanlıklarının davranışı ve mekaniği hakkında bilgi toplamak için tasarlanmış bir müşahede aracı. Topladığı bilgileri, okyanuslarımızın ne kadar ve hangi süratle yükseleceği konusunda bilim insanları daha yeterli varsayımlar için kullanabilir. Sonrasında bu bilgilerle ne yapacağımız bize kalmış. Tahminen de sera gazı emisyonlarında bir azalmaya ilham verebilir yahut kentlerin ve ülkelerin gelecekte daha dirençli planlanmasına yardımcı olabilir.”

Glick, proje şimdi tamamlanmadığı için kesin datalar elde edemediklerini, gelecek birkaç yıl içinde olumlu sonuçlar almayı umduklarını tabir etti.

“Küresel iklim modellerinde direkt kullanılabilir”

Deniz düzeyi yükselmesini, milyonlarca insanın hayatını direkt etkileyen acil bir sorun olarak nitelendiren Dr. Ian Fenty ise 100 yıl içinde Antarktika’da neler yaşanacağının bilinmediğini ve bu durumun büyük bir belirsizliğe neden olduğunu kaydetti.

Yürüttükleri projenin hayli güç olduğunun altını çizen Fenty, “Antarktika buz sahanlığının altında otonom çalışabilen bir robot inşa etmek, Mars’ın kayalık yerini geçebilecek bir robot inşa etmekten daha kolay değil.” halinde konuştu.

Fenty, proje sayesinde elde edilecek dataların nasıl kullanılacağına dair şu öngörüleri paylaştı:

“IceNode projesinden gelen datalar, iklim modellerinde, bilhassa gezegenin önümüzdeki 100 yıl içinde nasıl değişeceğini varsayım eden global iklim modellerinde direkt kullanılabilir. Günümüzde bu modeller, okyanusun Antarktika ile nasıl bir etkileşimi olduğuna dair birtakım açıklamalarda bulunuyor lakin bu açıklamalar epeyce yüksek düzeyde belirsizlikler taşıyor. IceNode projesinden elde edilen datalar, bu modellerin gelişmesini sağlayarak geleceğe yönelik daha sağlam kestirimlerde bulunmamızı mümkün kılacak.”

Antarktika’daki buzul erimelerinin anlaşılmasına yönelik son 30 yıldır dünyada çeşitli kurumlar tarafından önemli çalışmalar yürütüldüğünü, kıtanın çeşitli yerlerine 600 metreye kadar varan delikler açıldığını belirten Fenty, ortaya konan gayrete karşın elde edilen dataların yetersiz olduğuna dikkati çekti.

Fenty, IceNode’un, bu vazifeleri daha düşük maliyetlerle yerine getirme kapasitesi olduğunu kelamlarına ekledi.